Gemeenten werken zich al jarenlang over de kop. Daardoor is in gemeentelijke organisaties een ongezonde situatie ontstaan, die zowel burgers als de gemeenteambtenaren hard treft. Dat schrijft de Amsterdamse ombudsman Munish Ramlal in zijn jaarverslag 2023. “Mijn advies aan gemeenten: accepteer geen taken meer van de Rijksoverheid, als je twijfelt aan de uitvoerbaarheid ervan”.

De jarenlange overbelasting van de gemeentelijke organisatie heeft geleid tot een ‘burn-out bureaucratie’ bij gemeenten. Dat is voor een belangrijk deel terug te voeren op de grote decentralisaties van 2015: sindsdien heeft de gemeente te veel op zijn bordje liggen. Munish Ramlal wil dat de hoofdstad het voortouw neemt om namens de Nederlandse gemeenten in ‘Den Haag’ te starten met ‘funderingsherstel’ van de gemeentelijke bestuurslaag.

Vooral de hoofdstad, maar ook bij veel andere gemeenten, is er een nagenoeg permanente crisissituatie, die zich onder andere kenmerkt door denken en handelen in ‘hokjes en potjes’. Dat gaat ten koste van de kwaliteit van de dienstverlening aan bewoners. Deze burn-outsituatie van de gemeente raakt met name bewoners die de hulp van de gemeente het hardst nodig hebben. “Denk aan mensen die afhankelijk zijn van overheidsregelingen op het gebied van bijvoorbeeld zorg en inkomen. Daarbij moet vaak samengewerkt worden tussen gemeente, politie of een woningbouwcorporatie. Dat kost tijd en vereist aandacht die er vaak niet is. De burger raakt daardoor gefrustreerd. Maar dat geldt zeker ook voor de ambtenaar die probeert te helpen”, zegt Ramlal. Ambtenaren willen dolgraag helpen, maar zijn overbelast.”

De overbelasting wordt ook herkend door Kinderombudsman Annemarie Tuzgöl-Broekhoven, die sinds september 2023 aan de slag is. Kinderrechten worden te vaak over het hoofd gezien. De overbelasting leidt onder meer tot wachtlijsten voor de jeugdhulp en een ‘labyrint van procedures’.

Door de burn-out van de organisatie verliest de gemeente langzaam maar zeker het vermogen om breder te denken dan in regels. Ramlal: “Protocollen en bewijsstukken maken de dienst uit. Ambtenaren vinden het frustrerend om vaak niet het juiste te kunnen doen. Het is daarom nodig om de vele geoormerkte rijksuitkeringen met allemaal hun eigen beoordelingscriteria opnieuw te ontwerpen. Ambtenaren moeten in hun werk weer kunnen uitgaan van vertrouwen”.

De Ombudsman voor de Amsterdam Metropool pleit verder voor invoering van een bureaucratisch ‘noodnummer’, betere vindbaarheid van klachtenprocedures en een ‘Dag van de Ambtseed’, met aandacht voor gerechtigheid voor alle Amsterdammers.

Lees het jaarverslag hier.