Amsterdam, van harte met Jason Bhugwandass (24) als Amsterdammer van het Jaar 2021. En gefeliciteerd met Pien ter Voort, Mohamed Ettajiri, Fatimzahra Baba, Ellen Budet, Lamyn Belgaroui, Carleen de Lange, Kibret Mekonnen en Julia Zegeling.

Allemaal bijzondere Amsterdammers genomineerd voor deze geweldige stadsprijs. De hoofdstad herbergt vele, stille prachtmensen, die anderen tot troost, steun en inspiratie zijn.

Het verhaal van Jason is ook relevant voor alle gemeenten. Bhugwandass vertelt hoe hij op 16-jarig leeftijd uit zijn 5-VWO klas werd opgehaald om vervolgens achter tralies te belanden binnen de gesloten jeugdzorg. Als ervaringsdeskundige deelt hij nu, jaren later, het onrecht dat hem is aangedaan en verzet hij zich tegen het jeugdbeleid. In plaats van opsluiting, had hij als kind liefde en zorg nodig. Gelukkig zijn er professionals geweest die dat uiteindelijk boden.

Maar hoe zit het met medewerkers die Jason opsloten? Die ‘gewoon’ hun werk goed deden? Ik vroeg ook zoiets aan ambtenaren van de gemeente Almere die meewerkten aan het toeslagenschandaal. Almere heeft relatief veel toeslagenaffairegezinnen kapotgemaakt. Een ambtenaar vertelde me: “Wij dachten oprecht dat we goed werk afleverden. De regels waren kraakhelder. De rechter gaf ook ons steeds gelijk.” Mijn observatie: als regels hoofdzaak worden, worden mensen bijzaak.

Om de goede dingen te doen, is oprechte nieuwsgierigheid nodig naar mensen. Dan volgen vragen als: hoe zit dit bijzondere wezen nou in elkaar? Daarbij kun je te rade gaan bij biologen, neurowetenschappers, sociologen, filosofen. En door ‘veldwerk’: met mensen praten. Mensenkennis is een kracht.

De nerd in mij zegt: what are we waiting for?

Wist je dat de Polyvagaaltheorie van professor Porges leert dat ons zenuwstelsel áltijd, onbewust, monitort op risico’s? ‘Neuroceptie’ heet dit. Dat is geen cognitief, maar een neuraal proces dat onafhankelijk is van ons bewustzijn. Dat betekent wellicht: ‘meer blauw op straat’ kan onveiligheid aanwakkeren (!).

Wist je dat de darmen van mensen met chronische stress geen vitamines en mineralen opnemen, omdat ze op slot gaan? En dat gezonde voeding in de bedrijfskantine weinig heilzaam is als een organisatie zelf ziekmakend is? Bijvoorbeeld door mensen slecht te betalen.

Wist je dat als kinderen zonder ontbijt naar school gaan vrijwel geen lesstof opnemen? Dan heeft de inzet van de docent, hoe bevlogen ook, weinig nut.

Wist je dat er ook zoiets bestaat als de vergeetcurve? Dat je de meeste dingen weer vergeet, als je er niks mee doet? Dat die cursus timemanagement zonde van je tijd is, als je er niet actief mee aan de gang gaat. (Oh ironie!).

Wist je dat de registratie van burgers op een overheidslijst tot mentale klachten kan leiden? Dat iemand die zich onveilig voelt medeklinkers niet goed kan horen? Zodat het gesprek met een ambtenaar fysiek niet te volgen is? Stress-sensitieve overheidsdienstverlening is geen luxe.

In plaats van kennis van beleid- en regelgeving, zou daarom op elke overheidsvacature moeten staan: beschikt over aantoonbare mensenkennis.

Deze column verscheen op 20 mei 2022 in Binnenlands Bestuur