Oud-kinderburgemeester Ilias Admi fietst dagelijks van Zuidoost naar Amsterdam Noord. Hij doet dat met alle liefde, want daar geniet hij letterlijk van het onderwijs van Agora Xplore, een school waar hij spelenderwijs leert. Hij nodigde me uit en ik keek mijn ogen uit.

Zoals oprichter Sjef Drummen het benoemt, is de school een mix van de Efteling, Harvard University, boeddhistisch klooster, marktplaats en kunstatelier. Een school ‘waar alleen nog maar gedaan wordt wat goed is voor de ontwikkeling van kinderen en wat goed is voor de aarde’.

Maar wat me het meest trof, waren mijn eigen denkkaders. Hoezo geen docenten? Hoe kan dit werken? In plaats van dwingende schoolregels, huiswerk, roosters en (oververmoeide) docenten ademt deze plek ruimte, vrijheid en autonomie. Spelenderwijs de dingen doen. Eigen keuzes maken. Het gebeurt daar ‘gewoon’. Is het mogelijk om deze filosofie over te brengen naar een gemeentelijke organisatie, waar de burger net als de leerling uit beeld kan raken en ambtenaren soms meer bezig zijn met administratie dan met  hun vak? Misschien hoeven we niet meteen het stadhuis om te bouwen tot de Efteling, maar kunnen we wel meer gaan spelen. Letterlijk.

Toen ik Ilias’ leeftijd had, speelde ik veel ‘Tycoon-spellen’; computerspellen waar je bijvoorbeeld een ziekenhuis leidt (Hospital Tycoon), een voetbalteam coacht (FIFA manager) of een grote stad bouwt als burgemeester (Sim City). Van spelen leer je een hoop. Je verbetert je vaardigheden, werkt samen in teams en je leert nieuwe feiten en werelden kennen. Een escape room-bezoek confronteert je met je eigen leerstijl en die van je teamgenoten. Chirurgen oefenen tegenwoordig nieuwe operaties met games, zodat de handeling goed in de vingers zit voordat ze met echte mensen aan de slag gaan. Ambulancepersoneel leert hoe je snel een gevaarlijk object op de weg herkent en uit de weg kunt gaan in het spel ‘Street Sense’.

Maar naast het trainen van vaardigheden, bieden serious games ook mogelijkheden tot collectief leren bij complexe problemen. Je kunt in de werkelijkheid bij de inzet van mobiel cameratoezicht een beleidsmemo schrijven, met de driehoek in een vergaderzaal zitten en als raadslid vragen stellen. Dat kennen we. Of je kunt het nieuwe bordspel ‘Moral design’ spelen, ontwikkeld door Fontys, speciaal voor lokale overheden om de gedachtewisseling te verdiepen bij de inzet van nieuwe technologie in je stad, zoals slimme camera’s en AI. Je bent met dezelfde onderwerpen bezig, maar op een andere wijze; mogelijk met meer collectieve intelligentie, creativiteit en verrassende uitkomsten?

Je kunt met sterke empathie brieven al een stuk versimpelen en de dienstverlening verbeteren. Maar als je zelf hebt ervaren in een game hoe het is om een beperking te hebben of in armoede te leven, dan oordeel je mogelijk toch anders. Misschien ga je dan niet een brief versimpelen, maar ga je werken met filmpjes of je verdiepen in het idee van een basisinkomen.

Kortom, games kunnen overheidsprofessionals helpen om problemen anders en effectiever te benaderen. Daarom alvast een kleine teaser: als ombudsman breng ik dit najaar een eigen game uit. Let’s play.

Deze column verscheen op 29 september 2022 in Binnenlands Bestuur